Тулкин Эшбек ижодидан

[Tulqin Eshbekov]

Турли ёшдаги хурматли ўкувчиларимизнинг манфаатини ўйлаб, ушбу хикояни иккала алифбода хам беришни лозим топдик.
__________________________________
Ўзига чи?арилган “?укм”
?икоя
Шоалим ошнам мендан китоб сўрагани-сўраган. Бир гал ўйламай-нетмай “Жиноят кодекси” деган китобимни бериб юборибман. Бир ?афтача ўтгач, у омонатимни ?айтариб бераркан, дардини достон ?илди:
– Кўп билсанг – тез ?арийсан, деганлари шу экан-да, а?! Ажалимдан беш кун бурун адойи тамом бўлишимга бир ба?я ?олди-я…
– Тушунмадим?– ?айрон бўлиб термулдим ошнамнинг юзига. Унинг ола-кула кўзларидан жўялиро? гап у?иш мушкул эди.– Очиро? гапирсанг-чи…
– Бир пайтлар “Со?лом бўлай десанг” китобини ў?иб, тўшакка михланиб ?олгандим. Ўшанда со? жойим йў? экан-ку, деган ўй босиб, жоним “чирт” узулаёзганди,– деди у гапни узо?дан бошлаб.– “Жиноят кодекси”ни ў?иб, ўзимни дунёдаги энг ашаддий жиноятчидек ?ис ?иляпман, билдингми! Телба бўлиб ?олдингми, дейсанми? ?ирт телбалардан фар?им ?олмади… Шунчалик кўп жиноят содир этиб юрганимни билмаган эканман... Санайверсам адо?и йў?-а. Китоб кўзимни мошдек очди!.. ?иларимни ?илиб, туя кўрдингми йў?, дегандек юраверган эканман-да?! Ишонасанми, чорак асрдан буён ?илган жиноятларимга ?онуний жазо берилса – юз йил “ўтирсам” ?ам етмаскан! Иннайкейин, ?о? пешонамдан отиб ташласа ?ам камлик ?иларкан…
– Нафасингни исси?ро? ?илсанг-чи,– дедим уни шаштидан ?айтаришга уриниб.– Тиббий китобдан организмингни ўрганган бўлсанг, буниси ?у?у?ий билимингни оширибди! Бунинг нимаси ёмон?
Жўрам тиришган пешонасини баттар тириштирган кўйи савол ташлади:
– Мактабда шуларни нега ўргатишмаган? Нега кўр бўлиб юрибмиз?..
– Анча-мунча ўргатишган!– Изо? бердим атай.– Ўзинг ?уло?сизро? эдинг! Карра-каррани ёдламаганинг учун математика муаллими дашном бергани эсингдами? “Одам анатомияси”, “Жамиятшунослик” дарсларида ?ам мутла?о ?уло? солмасдинг. Энди ?ечдан кўра кеч бўлсаям ўрганганинг яхши бўпти...
Ошнам бироз каловланиб тургач, томдан тараша тушгандек гап ташлади:
– Менинг айтганларимни бировга гуллаб ?ўймайсанми?
– Хўш, нима гап?
– Гулламайсан-а?
– Хўп, сен айтганча бўлсин,– дедим унга ?ўл ташлаб.– Нима демочисан?
Ошнамнинг дилидаги тилига кўчди:
– Очи?и ўзимдан ўзим жирканиб кетяпман. На?от, шунчалик буз?унчилик, жиноятлар ?илиб юрган бўлсам?!
– Нима бўлса бўлгандир,– дедим уни юпатган бўлиб.– Бу ё?ига тинч юр!..
У дардига мал?ам топган бемордек ?увониб кетди:
– Топдим! Исмимни ўзгартириб газетага ёзсанг-чи! Ўзимга ўхшаганларга сабо? бўлади! Очи?и, мендек босар-тусарини билмай юрганлар ти?илиб ётибди. Билиб-билмай жиноят ?ип юрганларнинг сони бор, сано?и йў?… Эсингда бўлса, тў??изинчи синфда ?илган номаъулчилигимиз ?ирт жиноят эмасмиди?! Ёдингга тушдими? Танзила деб ла?аб ?ўйган ?изимизни мактаб омборхонасига алдаб олиб киргандик. Нима ?илувдик? Э?-а, сен йў? эдинг-а! Элдор, Шерпўлат уччовмиз… Э, ?ўй, у ё?ини айтмайман. Яхшиям, ўшанда ?оровул бобо келиб ?олганди. Энди ўйлаб кўрсам, ўшанда худо бир асраган экан. Барибир, ?илган ишимиз жиноятлигини энди тушундим. Ўша синфдош ?из ?ам бахтини топиб кетди! Ўтган куни ў?илчаси билан бозорда юрганини кўриб, шу ?илмишимиздан бирам уялиб кетдим-ки. Товба, мунча ахмо? бўлган эканмиз-а?! Саккизинчи синфда партадош ?изнинг ?ўлидан ушлашни ким ?ўйибди?! Бундан баттари ?ам бўлган. Бу ?илмишларим асли жиноят эканини ў?иб, кўзимдан олов чи?иб кетди!.. “Ўн олти ёшга тўлмаган шахсга нисбатан уятсиз-бузу? ?аракатлар ?илиш” деган моддани ?аё?дан билибмиз... Баъзи жониворларни та??ирлаганим ?ам жиноят бўлгани ўша китобда ани?-тини? ёзиб ?ўйилган…
– Ёшликда а?линг етмаган-да,– дедим уни юпатган бўлиб.– Буё?ига ?адамингни ўйлаб боссанг бўлгани…
– Мени нима ташвишга солаётганини биласанми?
– Хўш?– Гапининг тагида яна ?ана?а нимкоса борлиги билишга ?изи?иб ?арадим унинг юзига.
– Бугун ?ам айрим болалар шуна?а номаъулчиликлар ?илиб юргандир? Кейин, билмайин босдим тиканни, деб юришса-я...
– Марамат, ў?лингга тушунтир! “Отанг еган номаъулчиликларни ема”, де! Ўшанда кони савоб иш ?илган бўласан!
– Мўйлаби сабза урган ў?лимга ?ай тил билан гапираман? Яхшиси, ўзинг шулар ?а?ида газетага ёз!– Ошнам беихтиёр бош чай?ади.– Шунчалик кўп жиноят ?илган эканманки, санаб адо?ига етолмайман. ?ара, “баданга шикаст етказиш” деган модда бир нечта экан...
Э?, ошна, дўппини бошдан олиб, болаликда жи??а-мушт бўлганларимдан то хотинимни моматало? ?илиб урганимгача ?исоблаб чи?ай десам, чўтга си?маскан.
Маст-аласт ?олдаги ?илмишларим ?еч бир ?уюшонга си?маскан… Манави китобингни ў?имай юраверганимда алал-о?ибат жиноят бот?о?ига ботиб юраверар эканман... “Ўлдириш ёки зўрлик ишлатиш билан ?ўр?итиш” деган модда ва шунга яраша жазо борлигини билганимда ?анча шўрпешоналарни та?ликага солиб юрмасдим… ?ишло?да ўзимни “шеф” деб ?исоблаб юрсам бу ё?да ?онун чато? экан-ку?! Яхшиямки, каминадан ?ўр?иб юрганлар бу ?онунни билишмайди!
Собира холани жирканч йўлга бошлаганим учун бир умр пушмон ?илсам ?ам ўрнига тушмайди. Ёл?изликда бироз ?ийналган холага кўрсатган “ёрдамим” – уйида фо?ишахона очиб бергандим. “Хос хонаси”га чизиб берган расмларимни кўрган ?ар ?андай киши ло?ас бўлиб ?оларди. Ўшанда холамизнинг оши?и олчи бўлганди… Бултур видеомагнитафон олган экан, ?алигида?а кассетадан иккитасини инъом ?иливордим. “Портнографик нарсаларни тайёрлаш ёки тар?атиш” деган моддани ў?иб кўзимдан ўт чи?иб кетди. Кечирилмас гуно? ?илган эканман, ошна. “Фо?ишахона са?лаш ёки ?ўшмачиик ?илиш” деган моддалар ?ам кўзимни мошдек очди.
Бултур бир ахмо?нинг гапига ишониб ра?матли отам ?абрига ўрнатилган лав?ани бузиб ташлагандим. “?абрни та??ирлаш” деган моддани ў?иб бармо?имни тишлаб ?олдим.
Ўзимча савоб ?илдим, деб ?анча аёлни эрга тегишга мажбурлаган ёки эрга тегишига тўс?инлик ?илганимни бўйнимга олсам, ?ар бири учун уч йилдан ?амалишим керак экан?! Камида ўнта аёлга нисбатан шундай хатти-?аракат содир этган бўлсам, жами – ўттиз йил…
?онунни яратаётганлар худди ?илмишларимни кўрганга ўхшайди-я. ?ар бир хатти-?аракатим тегишли моддаларда акс этган. “?омила тушириш” (аборт) деб ёзишганини ?аранг. Хуфёна айш-ишратларнинг миси чи?иб ?олмасин, дея нечтасини шуна?а кўйга солгандим. Албатта, ?ар гал худодан кечирим сўрагандик. Яратганнинг ба?ри кенг эканлигига иймоним комил, биро?, ?онун кечирармикин?..
Эй, жўражон, ?озир ?ам ?анчаси шуна?а гуно?ларга ботяпти. Хумий деган шоирнинг бир шеъри ёдимга тушди:
“Ту?илди ?анчалар гўдак, бў?илди ?анчалар нораста,
Атосининг тайини йў?, аноси бенико?лардин”…
Манави моддани ?ара: “Касб юзасидан ўз вазифаларини лозим даражада бажармаслик”… Неча марта мансаб отига миниб ?олганда ўз вазифаларимни лозим даражада адо этдимми? Адо этмаганим ?ам жиноят бўлган экан...
?озир ?ам ?онунни билмай юрганлар камми? Улар битта моддада ёзиб ?ўйилгандек, “ўз касбига нисбатан бепарволиги ёки инсофсизлик билан муносабатда бўлиши” ?ана?а о?ибатларга олиб келишини тушунишармикин? Шунинг о?ибатида тан жаро?ати у ё?да турсин, ?атто жон жаро?атлари ?ам учрайди-ку. Каллаварамлигимни ?ара, ўзим бирор марта касбимни виждонан, инсоф билан адо этмаганман. Шул боис мироблигимни кўпчилик билмайди. Битта хўжаликда мироб сифатида маош оламан-у, бу ё?да бизнеслик ?илиб юрибман. Бу ишим ?ам ?онунга зид экан...
– Хўш, бу со?ада ишларинг юришяптими?
– ?онун тили билан айтганда тў?сон беш фоиз ишимиз: “Товламачилик”, “Талончилик”, “Фирибгарлик”, “Алдаш ёки ишончни суиистеъмол ?илиш йўли билан мулкий зарар етказиш”, “Сохта тадбиркорлик” деган моддаларга мос ва ?оказо...
Шу тобда уни юпатиш учун жўялиро? сўз тополмай ?ийналардим. Охири топган гапим шу бўлди:
– Эзгуликнинг кечи йў?; энди инсофга келган бўлсанг ?ам катта гап!
Ошнам бошини чангаллаган кўйи уф тортди. Чамаси, юрагини нимта-нимта ?илаётган ўйлар тилига чи?аётганди:
– Китобингни ў?иётиб, вужудим титраб кетди. Деарли ?ар бир ?или?имга яраша модда бор экан. Ё, навзамбилилло. Олис ?ишло?да йўлларимга кўз тикиб ўтирган онаизоримнинг ?олидан хабар олмаганимга неча йил бўлди? Бизнес ишларим юришиб кетгач, катта ша?арга яраша бўлсин дея ?ашаматли уй ?уришга, машина, дала ?овли олишга шунча пул, имконият топган мен нотавон ногирон отам билан букчайиб ?олган онамни “моддий таъминлаш” у ё?да турсин, охирги марта ?ачон бориб кўрганимни ?ам эслай олмайман. Минг ра?мат ?онунга. ?аранг-ки “Ота-онани моддий таъминлашдан бўйин товлаш” жиноят деб ёзиб ?ўйилган! Худди шу жиноятим учун мени ?ар ?анча жазоласалар арзийди…
Беихтиёр ошнамнинг гапини бўлдим:
– Очи?и, мен ?ам бу жиноятдан йиро? эмасман,– дедим тан олиб.– Кекса ота-онамга бир йилдан бери на пул, на икки энлик хат жўнатдим. ?андо? тошба?ирман-а...
– Азага борган хотин ўз дардини айтиб йи?лаганга ўхшаб нега гапимни бўласан?!– Жи?ибийрони чи?ди ошнамнинг.– Аввал менинг дардимни эшит. Баъзи гуно?ларим учун сен ?ам айбдорсан!
– Тушунмадим?..
– Нега баъзи ишларимга томошабин бўлиб турасан?
– Масалан?
– Албинани иккинчи хотин ?илиб олмо?чиман, деганимда нега йўлдан ?айтармадинг?
Ошнамнинг бу гапига жўялиро? жавоб топа олмай елка ?исдим.
У бошини сарак-сарак ?илганча давом этди:
– “Кўп хотинли бўлиш” мумкин эмаслиги ?а?ида ?ам модда бор экан. Шу ?а?да ў?иб капалагим учиб кетди. Тунов куни ошда ла?малик ?илиб айтган гапимни ?ара: “отамнинг икки ў?ли, учта келини бор, каминанинг жуфти иккита!” деб улфатларимни кулдирдим-а? Бу ?илмишим учун ?али ?анча пушмон бўлсам керак…
– ?онунийси битта-ку?– Юпатган бўлдим уни.– Буни ?аёт дейдилар…
– Барибир, бош?аси билан ?ам яшаётганимни ким билмайди? Энг ёмони, ?онунда бунгаям жазо бор экан…
– Бўлдими?
– Жиноятимми?– Кўзлари ола-кула бўлди ошнамнинг.– Санашни энди бошладим-ку. Мана, ?ара, “сирни ошкор ?илиш” ?онунда маън ?илинган экан. ?ишло?да Пошшали почтачиникига бориб турардим. У уйига кўтариб келган хатларни бирма-бир очиб ў?ирдим. Савил ?олгур, ичимда гап турмай, ?анча одамнинг кўнгил шишасини синдирганман… Худонинг ўзи кечирсин,– деди ошнам тушкун кайфиятда.– Кўп моддалар менинг хатти-?аракатларим ?а?ида ёзилгандек. ?ар бир ?адамим жиноят кўчасига бурилиб кетганини энди англадим. Бўлмаса, бировларни ?а?орат ?илганман, ту?матдан тойган эмасман. Ва?оланки, “?а?орат ?илиш”, “Ту?мат” деган моддалар ?ам бор экан. Ошна, бу ё?ини сўрасанг “Ме?нат ?илиш ?у?у?ини бузиш”, “Ў?ирлик”, “Атроф табиий му?итни ифлослантириш”, “Табиий му?итнинг ифлосланиши о?ибатларини бартараф ?илиш чораларини кўрмаслик”, “Экинзор, ўрмон ёки бош?а дов-дарахтларга шикаст етказиш ёки уларни нобуд ?илиш”, “Мансабга сову??онлик билан ?араш”, “Мансаб сохтакорлиги”, “Ўзбошимчалик”, “Пора олиш”, “Пора бериш”, “Ёл?он хабар бериш”, “Ёл?он гуво?лик бериш”, “Ме?натни муофаза ?илиш ?оидаларини бузиш”, “Ён?ин хавфсизлиги ?оидаларини бузиш”, “Автомобил йўлларидан фойдаланиш ва уларни ?ўри?лаш ?оидаларини бузиш”, “Безорилик” деган моддаларнинг ?ар бирида менинг “образим” аён кўриниб турганга ўхшашини ?ай тил билан айтай?..
Уни тинчлантириш ниятида шундай дедим:
– Шунча тавба ?илганинг етар...
Шоалим яна “у?” тортди. Бироз тин олгач, бошини илкис кўтарганча ?алати савол берди:
– Эй, ошна, бир нарса сўрасам майлими?
– Сўра.
– Шу китобингни ў?иб, ўзимнинг кимлигимни билдим. Энг о?ир жазо берилишини кимдан сўрашим керак?
Ошнамнинг саволига дафъатан жавоб бера олмадим.
Наздимда, у ўзига ўзи тў?ри “?укм” чи?арган эди...
Шу тобда бу китобни яна кимларга та?дим этишим шартлиги ?а?ида ўйлаб ?олдим. Хаёлан рўйхат туза бошладим. Ушбу рўйхатга сизни ?ам киритиб ?ўйайми, ?адрдоним?..
__________________________________

O`ziga chiqarilgan “hukm”

Hikoya

Shoalim oshnam mendan kitob so`ragani-so`ragan. Bir gal o`ylamay-netmay “Jinoyat kodeksi” degan kitobimni berib yuboribman. Bir haftacha o`tgach, u omonatimni qaytarib berarkan, dardini doston qildi:
– Ko`p bilsang – tez qariysan, deganlari shu ekan-da, a?! Ajalimdan besh kun burun adoyi tamom bo`lishimga bir bahya qoldi-ya…
– Tushunmadim?– Hayron bo`lib termuldim oshnamning yuziga. Uning ola-kula ko`zlaridan jo`yaliroq gap uqish mushkul edi.– Ochiroq gapirsang-chi…
– Bir paytlar “Sog`lom bo`lay desang” kitobini o`qib, to`shakka mixlanib qolgandim. O`shanda sog` joyim yo`q ekan-ku, degan o`y bosib, jonim “chirt” uzulayozgandi,– dedi u gapni uzoqdan boshlab.– “Jinoyat kodeksi”ni o`qib, o`zimni dunyodagi eng ashaddiy jinoyatchidek his qilyapman, bildingmi! Telba bo`lib qoldingmi, deysanmi? G`irt telbalardan farqim qolmadi… Shunchalik ko`p jinoyat sodir etib yurganimni bilmagan ekanman... Sanayversam adog`i yo`g`-a. Kitob ko`zimni moshdek ochdi!.. Qilarimni qilib, tuya ko`rdingmi yo`q, degandek yuravergan ekanman-da?! Ishonasanmi, chorak asrdan buyon qilgan jinoyatlarimga qonuniy jazo berilsa – yuz yil “o`tirsam” ham etmaskan! Innaykeyin, qoq peshonamdan otib tashlasa ham kamlik qilarkan…
– Nafasingni issiqroq qilsang-chi,– dedim uni shashtidan qaytarishga urinib.– Tibbiy kitobdan organizmingni o`rgangan bo`lsang, bunisi huquqiy bilimingni oshiribdi! Buning nimasi yomon?
Jo`ram tirishgan peshonasini battar tirishtirgan ko`yi savol tashladi:
– Maktabda shularni nega o`rgatishmagan? Nega ko`r bo`lib yuribmiz?..
– Ancha-muncha o`rgatishgan!– Izoh berdim atay.– O`zing quloqsizroq eding! Karra-karrani yodlamaganing uchun matematika muallimi dashnom bergani esingdami? “Odam anatomiyasi”, “Jamiyatshunoslik” darslarida ham mutlaqo quloq solmasding. Endi hechdan ko`ra kech bo`lsayam o`rganganing yaxshi bo`pti...
Oshnam biroz kalovlanib turgach, tomdan tarasha tushgandek gap tashladi:
– Mening aytganlarimni birovga gullab qo`ymaysanmi?
– Xo`sh, nima gap?
– Gullamaysan-a?
– Xo`p, sen aytgancha bo`lsin,– dedim unga qo`l tashlab.– Nima demochisan?
Oshnamning dilidagi tiliga ko`chdi:
– Ochig`i o`zimdan o`zim jirkanib ketyapman. Nahot, shunchalik buzg`unchilik, jinoyatlar qilib yurgan bo`lsam?!
– Nima bo`lsa bo`lgandir,– dedim uni yupatgan bo`lib.– Bu yog`iga tinch yur!..
U dardiga malham topgan bemordek quvonib ketdi:
– Topdim! Ismimni o`zgartirib gazetaga yozsang-chi! O`zimga o`xshaganlarga saboq bo`ladi! Ochig`i, mendek bosar-tusarini bilmay yurganlar tiqilib yotibdi. Bilib-bilmay jinoyat qip yurganlarning soni bor, sanog`i yo`q… Esingda bo`lsa, to`qqizinchi sinfda qilgan noma’ulchiligimiz g`irt jinoyat emasmidi?! Yodingga tushdimi? Tanzila deb laqab qo`ygan qizimizni maktab omborxonasiga aldab olib kirgandik. Nima qiluvdik? Eh-a, sen yo`q eding-a! Eldor, Sherpo`lat uchchovmiz… E, qo`y, u yog`ini aytmayman. Yaxshiyam, o`shanda qorovul bobo kelib qolgandi. Endi o`ylab ko`rsam, o`shanda xudo bir asragan ekan. Baribir, qilgan ishimiz jinoyatligini endi tushundim. O`sha sinfdosh qiz ham baxtini topib ketdi! O`tgan kuni o`g`ilchasi bilan bozorda yurganini ko`rib, shu qilmishimizdan biram uyalib ketdim-ki. Tovba, muncha axmoq bo`lgan ekanmiz-a?! Sakkizinchi sinfda partadosh qizning qo`lidan ushlashni kim qo`yibdi?! Bundan battari ham bo`lgan. Bu qilmishlarim asli jinoyat ekanini o`qib, ko`zimdan olov chiqib ketdi!.. “O`n olti yoshga to`lmagan shaxsga nisbatan uyatsiz-buzuq harakatlar qilish” degan moddani qayoqdan bilibmiz... Ba’zi jonivorlarni tahqirlaganim ham jinoyat bo`lgani o`sha kitobda aniq-tiniq yozib qo`yilgan…
– Yoshlikda aqling etmagan-da,– dedim uni yupatgan bo`lib.– Buyog`iga qadamingni o`ylab bossang bo`lgani…
– Meni nima tashvishga solayotganini bilasanmi?
– Xo`sh?– Gapining tagida yana qanaqa nimkosa borligi bilishga qiziqib qaradim uning yuziga.
– Bugun ham ayrim bolalar shunaqa noma’ulchiliklar qilib yurgandir? Keyin, bilmayin bosdim tikanni, deb yurishsa-ya...
– Maramat, o`g`lingga tushuntir! “Otang egan noma’ulchiliklarni ema”, de! O`shanda koni savob ish qilgan bo`lasan!
– Mo`ylabi sabza urgan o`g`limga qay til bilan gapiraman? Yaxshisi, o`zing shular haqida gazetaga yoz!– Oshnam beixtiyor bosh chayqadi.– Shunchalik ko`p jinoyat qilgan ekanmanki, sanab adog`iga etolmayman. Qara, “badanga shikast etkazish” degan modda bir nechta ekan...
Eh, oshna, do`ppini boshdan olib, bolalikda jiqqa-musht bo`lganlarimdan to xotinimni momataloq qilib urganimgacha hisoblab chiqay desam, cho`tga sig`maskan.
Mast-alast holdagi qilmishlarim hech bir quyushonga sig`maskan… Manavi kitobingni o`qimay yuraverganimda alal-oqibat jinoyat botqog`iga botib yuraverar ekanman... “O`ldirish yoki zo`rlik ishlatish bilan qo`rqitish” degan modda va shunga yarasha jazo borligini bilganimda qancha sho`rpeshonalarni tahlikaga solib yurmasdim… Qishloqda o`zimni “shef” deb hisoblab yursam bu yoqda qonun chatoq ekan-ku?! Yaxshiyamki, kaminadan qo`rqib yurganlar bu qonunni bilishmaydi!
Sobira xolani jirkanch yo`lga boshlaganim uchun bir umr pushmon qilsam ham o`rniga tushmaydi. Yolg`izlikda biroz qiynalgan xolaga ko`rsatgan “yordamim” – uyida fohishaxona ochib bergandim. “Xos xonasi”ga chizib bergan rasmlarimni ko`rgan har qanday kishi lohas bo`lib qolardi. O`shanda xolamizning oshig`i olchi bo`lgandi… Bultur videomagnitafon olgan ekan, haligidaqa kassetadan ikkitasini in’om qilivordim. “Portnografik narsalarni tayyorlash yoki tarqatish” degan moddani o`qib ko`zimdan o`t chiqib ketdi. Kechirilmas gunoh qilgan ekanman, oshna. “Fohishaxona saqlash yoki qo`shmachiik qilish” degan moddalar ham ko`zimni moshdek ochdi.
Bultur bir axmoqning gapiga ishonib rahmatli otam qabriga o`rnatilgan lavhani buzib tashlagandim. “Qabrni tahqirlash” degan moddani o`qib barmog`imni tishlab qoldim.
O`zimcha savob qildim, deb qancha ayolni erga tegishga majburlagan yoki erga tegishiga to`sqinlik qilganimni bo`ynimga olsam, har biri uchun uch yildan qamalishim kerak ekan?! Kamida o`nta ayolga nisbatan shunday xatti-harakat sodir etgan bo`lsam, jami – o`ttiz yil…
Qonunni yaratayotganlar xuddi qilmishlarimni ko`rganga o`xshaydi-ya. Har bir xatti-harakatim tegishli moddalarda aks etgan. “Homila tushirish” (abort) deb yozishganini qarang. Xufyona aysh-ishratlarning misi chiqib qolmasin, deya nechtasini shunaqa ko`yga solgandim. Albatta, har gal xudodan kechirim so`ragandik. Yaratganning bag`ri keng ekanligiga iymonim komil, biroq, qonun kechirarmikin?..
Ey, jo`rajon, hozir ham qanchasi shunaqa gunohlarga botyapti. Xumiy degan shoirning bir she’ri yodimga tushdi:
“Tug`ildi qanchalar go`dak, bo`g`ildi qanchalar norasta,
Atosining tayini yo`q, anosi benikohlardin”…
Manavi moddani qara: “Kasb yuzasidan o`z vazifalarini lozim darajada bajarmaslik”… Necha marta mansab otiga minib qolganda o`z vazifalarimni lozim darajada ado etdimmi? Ado etmaganim ham jinoyat bo`lgan ekan...
Hozir ham qonunni bilmay yurganlar kammi? Ular bitta moddada yozib qo`yilgandek, “o`z kasbiga nisbatan beparvoligi yoki insofsizlik bilan munosabatda bo`lishi” qanaqa oqibatlarga olib kelishini tushunisharmikin? Shuning oqibatida tan jarohati u yoqda tursin, hatto jon jarohatlari ham uchraydi-ku. Kallavaramligimni qara, o`zim biror marta kasbimni vijdonan, insof bilan ado etmaganman. Shul bois mirobligimni ko`pchilik bilmaydi. Bitta xo`jalikda mirob sifatida maosh olaman-u, bu yoqda bizneslik qilib yuribman. Bu ishim ham qonunga zid ekan...
– Xo`sh, bu sohada ishlaring yurishyaptimi?
– Qonun tili bilan aytganda to`qson besh foiz ishimiz: “Tovlamachilik”, “Talonchilik”, “Firibgarlik”, “Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo`li bilan mulkiy zarar etkazish”, “Soxta tadbirkorlik” degan moddalarga mos va hokazo...
Shu tobda uni yupatish uchun jo`yaliroq so`z topolmay qiynalardim. Oxiri topgan gapim shu bo`ldi:
– Ezgulikning kechi yo`q; endi insofga kelgan bo`lsang ham katta gap!
Oshnam boshini changallagan ko`yi uf tortdi. Chamasi, yuragini nimta-nimta qilayotgan o`ylar tiliga chiqayotgandi:
– Kitobingni o`qiyotib, vujudim titrab ketdi. Dearli har bir qilig`imga yarasha modda bor ekan. Yo, navzambilillo. Olis qishloqda yo`llarimga ko`z tikib o`tirgan onaizorimning holidan xabar olmaganimga necha yil bo`ldi? Biznes ishlarim yurishib ketgach, katta shaharga yarasha bo`lsin deya hashamatli uy qurishga, mashina, dala hovli olishga shuncha pul, imkoniyat topgan men notavon nogiron otam bilan bukchayib qolgan onamni “moddiy ta’minlash” u yoqda tursin, oxirgi marta qachon borib ko`rganimni ham eslay olmayman. Ming rahmat qonunga. Qarang-ki “Ota-onani moddiy ta’minlashdan bo`yin tovlash” jinoyat deb yozib qo`yilgan! Xuddi shu jinoyatim uchun meni har qancha jazolasalar arziydi…
Beixtiyor oshnamning gapini bo`ldim:
– Ochig`i, men ham bu jinoyatdan yiroq emasman,– dedim tan olib.– Keksa ota-onamga bir yildan beri na pul, na ikki enlik xat jo`natdim. Qandoq toshbag`irman-a...
– Azaga borgan xotin o`z dardini aytib yig`laganga o`xshab nega gapimni bo`lasan?!– Jig`ibiyroni chiqdi oshnamning.– Avval mening dardimni eshit. Ba’zi gunohlarim uchun sen ham aybdorsan!
– Tushunmadim?..
– Nega ba’zi ishlarimga tomoshabin bo`lib turasan?
– Masalan?
– Albinani ikkinchi xotin qilib olmoqchiman, deganimda nega yo`ldan qaytarmading?
Oshnamning bu gapiga jo`yaliroq javob topa olmay elka qisdim.
U boshini sarak-sarak qilgancha davom etdi:
– “Ko`p xotinli bo`lish” mumkin emasligi haqida ham modda bor ekan. Shu haqda o`qib kapalagim uchib ketdi. Tunov kuni oshda laqmalik qilib aytgan gapimni qara: “otamning ikki o`g`li, uchta kelini bor, kaminaning jufti ikkita!” deb ulfatlarimni kuldirdim-a? Bu qilmishim uchun hali qancha pushmon bo`lsam kerak…
– Qonuniysi bitta-ku?– Yupatgan bo`ldim uni.– Buni hayot deydilar…
– Baribir, boshqasi bilan ham yashayotganimni kim bilmaydi? Eng yomoni, qonunda bungayam jazo bor ekan…
– Bo`ldimi?
– Jinoyatimmi?– Ko`zlari ola-kula bo`ldi oshnamning.– Sanashni endi boshladim-ku. Mana, qara, “sirni oshkor qilish” qonunda ma’n qilingan ekan. Qishloqda Poshshali pochtachinikiga borib turardim. U uyiga ko`tarib kelgan xatlarni birma-bir ochib o`qirdim. Savil qolgur, ichimda gap turmay, qancha odamning ko`ngil shishasini sindirganman… Xudoning o`zi kechirsin,– dedi oshnam tushkun kayfiyatda.– Ko`p moddalar mening xatti-harakatlarim haqida yozilgandek. Har bir qadamim jinoyat ko`chasiga burilib ketganini endi angladim. Bo`lmasa, birovlarni haqorat qilganman, tuhmatdan toygan emasman. Vaholanki, “Haqorat qilish”, “Tuhmat” degan moddalar ham bor ekan. Oshna, bu yog`ini so`rasang “Mehnat qilish huquqini buzish”, “O`g`irlik”, “Atrof tabiiy muhitni ifloslantirish”, “Tabiiy muhitning ifloslanishi oqibatlarini bartaraf qilish choralarini ko`rmaslik”, “Ekinzor, o`rmon yoki boshqa dov-daraxtlarga shikast etkazish yoki ularni nobud qilish”, “Mansabga sovuqqonlik bilan qarash”, “Mansab soxtakorligi”, “O`zboshimchalik”, “Pora olish”, “Pora berish”, “Yolg`on xabar berish”, “Yolg`on guvohlik berish”, “Mehnatni muofaza qilish qoidalarini buzish”, “Yong`in xavfsizligi qoidalarini buzish”, “Avtomobil yo`llaridan foydalanish va ularni qo`riqlash qoidalarini buzish”, “Bezorilik” degan moddalarning har birida mening “obrazim” ayon ko`rinib turganga o`xshashini qay til bilan aytay?..
Uni tinchlantirish niyatida shunday dedim:
– Shuncha tavba qilganing etar...
Shoalim yana “uh” tortdi. Biroz tin olgach, boshini ilkis ko`targancha g`alati savol berdi:
– Ey, oshna, bir narsa so`rasam maylimi?
– So`ra.
– Shu kitobingni o`qib, o`zimning kimligimni bildim. Eng og`ir jazo berilishini kimdan so`rashim kerak?
Oshnamning savoliga daf’atan javob bera olmadim.
Nazdimda, u o`ziga o`zi to`g`ri “hukm” chiqargan edi...
Shu tobda bu kitobni yana kimlarga taqdim etishim shartligi haqida o`ylab qoldim. Xayolan ro`yxat tuza boshladim. Ushbu ro`yxatga sizni ham kiritib qo`yaymi, qadrdonim?..

[Masud Mahsudov]

Hikoya uchun tanlagan mavzungiz unchalik yomon emas-ku, lekin bu hamma yosh uchun moljallanmagan hikoya, aka. Maktab yoshdagilarga hikoyangizni o'qishni tavsiya etmayman... Qog'ozga o'ralib, ijodiy yondashilgan holda yozsa bo'lar edi... Fikrimcha, hikoya sal quruqroq chiqib qolgan... Badiiylik yetismayapti... Qolaversa, hikoyaning bir qismini o'qigandan, oxirini mantiqiy chiqarib olish mumkin... Shu sababli ham, hikoyaning jozibadorligi kamaygan...

Maslahatim, shu forumdoshimiz, Husen Tangriyevning hikoyalarini o'qib chiqib, kengroq aytadigan bo'lsam, adibimiz Abdulla Qahhorning yoki rus A.P. Chexovning hikoyalarini o'qib chiqib, keyin bu sohada qalam tebratsangiz, yaxshi bo'lar edi... Maqola yozish bilan hikoya yozish ayni narsa emas, fikrimcha... Jurnalist sifatida, maqolani chiroyli yozasiz, o'qidim, avval kiritilgan ba'zi maqolalarni. Biroq, hikoyanavislik uchun, menimcha ko'proq tajriba kerak bo'ladi... Achchiq tanqidlarim uchun uzr so'rayman, lekin boshqacha yoza olmas edim... Ukalik so'zlarimni to'gri qabul qilasiz, degan umiddaman.

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

So`z gavhari sanalmish ko`plab ismi shariflarimiz hujjatlarimizda xato yozilishi davom etayotganiga toqat qilib bo`ladimi?

ANDIShALI GAP
Andishali kelinchak,
Andishali gap topar.
Beandisha qizlar-chi,
Bo`larkan yuzga chopar.


ANDIShASIZ GAP
U andisha pardasin,
Burda-burda qilibdi.
Andishasiz gap bilan,
Yurak-bag`rin tilibdi.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

So`z gavhari sanalmish ko`plab ismi shariflarimiz hujjatlarimizda xato yozilishi davom etayotganiga toqat qilib bo`ladimi?

ANDIShALI GAP
Andishali kelinchak,
Andishali gap topar.
Beandisha qizlar-chi,
Bo`larkan yuzga chopar.


ANDIShASIZ GAP
U andisha pardasin,
Burda-burda qilibdi.
Andishasiz gap bilan,
Yurak-bag`rin tilibdi.

Bu postni tanqidga bo'lgan munosabat deb tushunaymi yoki so'z o'yini qilmoqchimisiz?

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Bu postni tanqidga bo'lgan munosabat deb tushunaymi yoki so'z o'yini qilmoqchimisiz?

Саволингизни тушунмадим. Сиз "Кувнок гаплар" туркумидан берилаётган шеърларни бошидан укиб чикдингизми?
Жўяли, мантикли танкидий гапингиз бўлса бажонидил кабул киламан.
Факат адабиётга оид танкидий фикр ёзишдан илгари мунаккидларнинг адабиётшуносликка оид асарларини укиб чиксангиз, фикрингиз канчалик уринли ё уринсизлигини онгли равишда англаб олар эдингиз.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Саволингизни тушунмадим. Сиз "Кувнок гаплар" туркумидан берилаётган шеърларни бошидан укиб чикдингизми?
Жўяли, мантикли танкидий гапингиз бўлса бажонидил кабул киламан.
Факат адабиётга оид танкидий фикр ёзишдан илгари мунаккидларнинг адабиётшуносликка оид асарларини укиб чиксангиз, фикрингиз канчалик уринли ё уринсизлигини онгли равишда англаб олар эдингиз.

Adabiyotdan sal xabarim borligi uchun, uncha-muncha kitob o'qiganim uchun va haqiqiqy adabiy asarlarlarni yaxshi tushuna olganim uchun yuqoridagi gapimni yozdim. Uning jo'yali yo jo'yasiz, mantiqli yoki mantiqsizligini o'sha adabiyotshunoslar oldida isbotlab berishim mumkin. Agar tanqidim yoqmagan bo'lsa, unda ming bor uzr...

Kishi aybing desa, dam urmag'ilkim, ul erur ko'zgu,
Chu ko'zgu tiyra bo'ldi, o'zga aybing zohir aylarmu?

Alisher Navoiy

P.S. Quvnoq satrlarning ham 15-20 tasini o'qib chiqdim...(Qolganiga sabrim chidamadi, chunki she'riyatni chuqurroq tushunib yuboraman shekilli...) Ba'zilari yaxshi yozilgan...Lekin aksariyatiga tanqidiy qarashlarimni yozmoqchi edim, baribir foydasi yo'q ekan... Undan ko'ra, o'sha qarashlarimni o'zimga yozib qo'yaman.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Hikoya uchun tanlagan mavzungiz unchalik yomon emas-ku, lekin bu hamma yosh uchun moljallanmagan hikoya, aka. Maktab yoshdagilarga hikoyangizni o'qishni tavsiya etmayman... Qog'ozga o'ralib, ijodiy yondashilgan holda yozsa bo'lar edi... Fikrimcha, hikoya sal quruqroq chiqib qolgan... Badiiylik yetismayapti... Qolaversa, hikoyaning bir qismini o'qigandan, oxirini mantiqiy chiqarib olish mumkin... Shu sababli ham, hikoyaning jozibadorligi kamaygan...

Maslahatim, shu forumdoshimiz, Husen Tangriyevning hikoyalarini o'qib chiqib, kengroq aytadigan bo'lsam, adibimiz Abdulla Qahhorning yoki rus A.P. Chexovning hikoyalarini o'qib chiqib, keyin bu sohada qalam tebratsangiz, yaxshi bo'lar edi... Maqola yozish bilan hikoya yozish ayni narsa emas, fikrimcha... Jurnalist sifatida, maqolani chiroyli yozasiz, o'qidim, avval kiritilgan ba'zi maqolalarni. Biroq, hikoyanavislik uchun, menimcha ko'proq tajriba kerak bo'ladi... Achchiq tanqidlarim uchun uzr so'rayman, lekin boshqacha yoza olmas edim... Ukalik so'zlarimni to'gri qabul qilasiz, degan umiddaman.

Ассалому алайкум қадрли Масуд Маҳсудов!
Ҳикоямни эътибор билан ўқиганингиздан ғоят мамнунман. Модомики, уни ОАВ ҳисобланган интернетда эълон қилдимми, демак энди унга қандай баҳо бериш Сиздек зукко ва нозиктаъб ўқувчиларимнинг иши!
Сизнинг ўринлими, ноўринми, барибир эътирозингизни, юзаки ва қуруқ бўлса-да “танқидий” мулоҳазаларингизни муаллиф сифатида жон деб қабул қилавераман. Чунки Сиз шу ҳикоя муносабати билан жон куйдириб ёзибсиз.
Хўранда еган таомини хоҳлаганича мақташи ёки ёмонлаши мумкин, бироқ, ошпазга ўргатиши учун Ошпазлик сирларини, керак бўлса илмини билиши лозим!
Сизга маслаҳатим, модомики адабий маслаҳатчиликдек эзгу ишга қўл урмоқчи бўлсангиз, аввало Озод Шарафиддинов, Умарали Норматов, Абдуғафур Расулов, Қозоқбой Йўлдошев, Санжар Содиқ, Иброҳим Ҳаққул каби забардаст устоз мунаққид ва адабиётшунос олимларнинг китобларини бир ўрганиб чиқинг. Вақтингиз бўлса, марҳамат, ЎзМУнинг Олий Адабиёт курсида таҳсил олинг, адабиётшунослик сирларини ўрганинг!
Ҳеч бўлмаса, журналистика факультети 3-босқич талабаси Иброҳим Саидовнинг адабий танқидга оид туркум мақолаларини ўқиб ўрганинг! Ўшанда бугунги фикрларингиз қанчалик ғариб ва кулгили эканлигини ўзингиз ҳам ҳис этасиз! Ўзбек адабиёти эса Сиздек мунаққид билан бойийди!
Ўзингизнинг таъбирингиз билан айтганда, ўшанда мен ҳам “аччиқ танқидларим учун узр сўрайман, лекин бошқача ёза олмас эдим... Акалик сўзларимни тўғри қабул қиласиз, деган умиддаман” деб таъзим бажо айлайман.
Ҳозирги ҳолатда эса адабиётни тушунганлар ўртасида кулгига қолиб юрманг дейман-да дўстгинам!
Сизга чексиз ҳурмат ила Тўлқин Эшбек

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Quvnoq satrlarning ham 15-20 tasini o'qib chiqdim...(Qolganiga sabrim chidamadi, chunki she'riyatni chuqurroq tushunib yuboraman shekilli...) Ba'zilari yaxshi yozilgan...Lekin aksariyatiga tanqidiy qarashlarimni yozmoqchi edim, baribir foydasi yo'q ekan... Undan ko'ra, o'sha qarashlarimni o'zimga yozib qo'yaman.

Бу шеърлар 1800 тадан зиёдроқ. Улар орасида Сиз айтгандек ҳали бадиий қиёмига етмаганлари ҳам борлигини ҳис этяпман ва вақти келиб, Сиздек азиз мухлисларимизнинг билурдек фикрларини ҳисобга олган ҳолда кўриб чиққач, китоб ҳолида нашр эттириш ниятидаман.
Фақат, юқоридаги жавобимда айтганимдек, адабиётшунослик илмини бироз ўрганиб баҳслашсангиз, биринчи Ўзингиз, иккинчи биздек Ижодкорлар, учинчиси ва энг муҳими - кўп сонли ўқувчиларимиз ютарди-да!
Эътиборингиз учун яна бир бора ташаккур изҳор этаман.

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

Aksariyat gaplarimiz ilmiy, nazariy asoslariga ega. Shunday ekan, gap falsafasi haqida o`ylab ko`rish foydadan holi bo`lmaydi.

ANDOQ GAP
Andoq degan bir qishloqda,
Deyisharkan: andoq gap.
Boshmaldog`in ko`rsatishib,
Maqtanishar: bundoq gap!

ANIQ GAP
Aniq gap yo`q ekan-ku,
Nega keldi bechora?
To`ydan oldin tomosha
Ko`rsatibdi, nachora?

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Adabiyotdan sal xabarim borligi uchun, uncha-muncha kitob o'qiganim uchun va haqiqiqy adabiy asarlarlarni yaxshi tushuna olganim uchun yuqoridagi gapimni yozdim. Uning jo'yali yo jo'yasiz, mantiqli yoki mantiqsizligini o'sha adabiyotshunoslar oldida isbotlab berishim mumkin. Agar tanqidim yoqmagan bo'lsa, unda ming bor uzr...

Kishi aybing desa, dam urmag'ilkim, ul erur ko'zgu,
Chu ko'zgu tiyra bo'ldi, o'zga aybing zohir aylarmu?

Alisher Navoiy

P.S. Quvnoq satrlarning ham 15-20 tasini o'qib chiqdim...(Qolganiga sabrim chidamadi, chunki she'riyatni chuqurroq tushunib yuboraman shekilli...) Ba'zilari yaxshi yozilgan...Lekin aksariyatiga tanqidiy qarashlarimni yozmoqchi edim, baribir foydasi yo'q ekan... Undan ko'ra, o'sha qarashlarimni o'zimga yozib qo'yaman.

Assalomu alaykum aziz Masudjon!
Avvalo jonkuyarlik qilishga urinayotganingiz uchun minnatdorman. Faqat, shu ishni eplay olsangiz nur ustiga a’lo nur bo`lur edi!

Keling, endi Sizning (o`zingiz uchun aqllidek ko`ringan, ammo naqadar yuzaki va sayoz) fikrlaringizni tahlil qilaylik:

1. “Adabiyotdan sal xabarim borligi uchun, uncha-muncha kitob o`qiganim uchun va haqiqiqy adabiy asarlarlarni yaxshi tushuna olganim uchun yuqoridagi gapimni yozdim” debsiz. Katta mavzuda bahslashganda “salgina xabar borligi” kamlik qiladi, do`stim! Ko`proq xabardor bo`lish, juda ko`p o`qish va uqish kerak!
Ustoz ko`rmagan shogird ming muqomga yo`rg`alar, deganlaridek, “uncha-muncha kitob o`qigani”ngiz bilan adabiyotshunoslik va munaqqidlik ilmini chuqur o`rgana olmaysiz. Marhamat, oldingi xatimda nomlarini tilga olgan aziz ustozlardan biriga shogird tushing. Iloji bo`lsa, adabiy tanqid yo`nalishida ilmiy ish qiling. O`shanda “haqiqiqy adabiy asarlarlarni yaxshi tushuna olganim” deb aytgan gapingiz (aslida uncha ko`p tushunmaganingiz) uchun xijolat tortasiz. Inson bilgan sari bilmasligini anglayverarkan!

2. “Uning jo`yali yo jo`yasiz, mantiqli yoki mantiqsizligini o`sha adabiyotshunoslar oldida isbotlab berishim mumkin” debsiz. Isbotlang! Faqat “adabiyotshunoslar oldida” bo`lishi shart emas. Muallif sifatida o`zimga adabiy tahlil qilib bera olsangiz qaniydi! Buning uchun yana takror aytaman, adabiyot sohasida ilm xazinasidan bahramand bo`lib oling, biror adabiyotshunos olimga shogird tushing, ilmiy ish qiling, fikringiz charxlangan sari shu gaplaringizdan uyalib ketaverasiz. Bir paytlar men ham edim sizdek…

3. “Agar tanqidim yoqmagan bo`lsa, unda ming bor uzr...” debsiz. Bu uzringizni qabul qilmayman! Chunki, chin dildan yozgan gaplaringiz menga juda yoqmoqda! Demak, minnatdorchilik bildirayotganimni anglab turibsiz, degan umiddaman.
Faqat, Sizdek intiluvchan do`stim ibtidoiy, g`o`r gaplar qobig`ida qolib ketmasa, deyman. Yana takrorlayman: bir paytlar men ham edim sizdek…

4. Alisher Navoiyning betakror satrlarini yaxshi keltiribsiz.
“Kishi aybing desa, dam urmag`ilkim, ul erur ko`zgu,
Chu ko`zgu tiyra bo`ldi, o`zga aybing zohir aylarmu?”
Bu pandu nasihatomuz satrlardan o`zingiz ham xulosa chiqarib olsangiz kam bo`lmaysiz!

5. “Quvnoq satrlarning ham 15-20 tasini o`qib chiqdim...(Qolganiga sabrim chidamadi, chunki she’riyatni chuqurroq tushunib yuboraman shekilli...)” debsiz. Qandoq “kamtarona” gaplar-a! She’riyatni chuqur tushungan odamning sabri shunaqa bo`ladimi? Yana biroz chuqurroq tushunsangiz umuman o`qimay qo`ya qolar ekansiz-da?!
Ochig`i, naqadar sayoz tushunadigan odamning gapi Sizdek zukko do`stimga yarashmayotganidan xijolat tortayapman…

5. “Ba’zilari yaxshi yozilgan...” debsiz. Jilla qurisa, o`sha ba’zilarini o`qib tursangiz ham mamnun bo`lardim. Chunki, bu turkumdagi she’rlarimizning tagi mo`l! Uzoq vaqt o`quvchim va (avval ilm olib!) haqiqiy tanqidchim bo`lib yurishingizga tilakdoshman.

6. “Lekin aksariyatiga tanqidiy qarashlarimni yozmoqchi edim, baribir foydasi yo`q ekan...” degan fikringizga qo`shilmayman. Foydasini ko`rib turibsiz, menda ham shuncha fikr tug`dirdingiz! Buni e’tibor bilan kuzatib borayotgan muxlislarimiz esa albatta ijobiy xulosa chiqaradilar, degan umiddaman! Sizni yoqlaydiganlar ko`proq bo`ladi, albatta. Chunki, adabiyotshunos olimlar va badiiy ijodni teran tahlil qiladigan munaqqidlar kam-da, afsus.

7. “Undan ko`ra, o`sha qarashlarimni o`zimga yozib qo`yaman” degan fikringizni qo`llab-quvvatlayman. Chunki, chindan ham kelgusida katta adabiyotshunos olim bo`lib yetishsangiz, yoshlikdagi xatoingizni anglab, hatto huzur qilib kulib yurishingiz uchun zo`r “manba” bo`ladi-da!

Qarshi bo`lmasangiz, kelgusida aynan mana shu suhbatimizni navbatdagi kitobimga kiritaman!
Qo`shimcha fikrlaringiz bo`lsa yana bemalol yozavering. Bu bilan mening ijodimni, pirovardida, adabiyotimizni yanada boyitishga xizmat qilgan bo`lasiz!

Sizga cheksiz hurmat va kamoli ehtirom bilan do`stingiz To`lqin Eshbek.