Тулкин Эшбек ижодидан

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Фикрингиз учун ташаккур!
Азиз дўстим Маъсуджоннинг айрим гапларига яраша шу фикрни илгари сургандим холос. Унинг теран фикрлаши менга жуда ёқади! Модомики, шеърлар ҳам ёзаркан (узр, ҳозиргача буни билмасканман), уларни албатта топиб ўқийман.
Ушбу баҳсимиз орқали мен анчадан бери излаб юрган нарсамни топдим. Яъни, маҳорат мактаби ҳақида навбатдаги китобимни тайёрлаётган эдим. Интернет орқали амалга ошадиган маҳорат сирлари ҳақида анча маълумот тўплашга эришдим.
Бунинг учун Форумимизга ҳам, қадрли Маъсуджонга ҳам ташаккур изҳор этаман.
Ижодий изланиш деганлари шунақа бўлади-да! (Ҳазил)

Uzr, ishim ko'paygani uchun, va'da etilgan fikrlarimni bugun (va balki ertaga ham) bera olmadim. Lekin, Sizning mening fikrlarimga bergan javobingizni o'qib, (ayniqsa, olma-shaftoli haqida), so'z o'yini, ko'chma ma'no, degan narsalardan sal yiroqda ekaningizni xulosa qildim... (Yana bir achchiq gapim uchun uzr ). Balki adashayotgandirman, lekin men bog'dan kelsam, Siz tog'dan kelibsiz... Afsuski, hozir men ona yurtda emasman... Nasib qilsa, borganda, ko'rishib, yuzma-yuz o'tirib, asarlaringizdagi ko'rgan kamchiliklarni birma bir aytib beraman, xudo xohlasa (bu uchun, bir kunimni ayamayman)...

buguncha, xayr...

P.S. Ha, aytgancha, she'rlarimni o'qib chiqishingiz shart emas, chunki hamma she'rlarim ko'zingizga juda hunuk ko'rinsa kerak... Ularni o'zimga o'xshagan oddiy o'quvchilar uchun yozaman... Siz kabi adabiyotshunos olim ko'zi bilan o'qilsa, keyin she'riytdan ko'ngli qolib ketmasin, deb qo'rqaman... Ular bir dardli qalbning shivirlab o'z-o'ziga aytgan oddiygina gaplari xolos...

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

Tarix kitobini o`qigan sari moziyda taxlanib yotgan gaplarni kashf etaverasiz. Madaniyatshunoslik madaniyatli gapirishga undasa, san’at sohasi har bir gapni san’at darajasiga ko`tarishga da’vat etadi.

ANCHA GAP
Shuncha aytdi bechora,
Aytganini qilmabmiz.
Orasidan ancha gap,
O`tganini bilmabmiz.

ARAZ GAP
Arazlaydigan gapmi?
Eshitgach, qildi araz.
Aslida araz gapni,
Aytib qo`ygan bir maraz.

[Tulqin Eshbekov]

Қадрли Маъсуджон!
Нигорахоннинг Сиз ҳақингизда билдирган фикрларидан яйраб кетдим! Яхшигина ижодкор экансиз-ку! Худо хоҳласа, шеърларингизни ўқиб албатта фикримни билдираман!
Мана бугун ҳам маза қилиб ўқишга ва ўйлаб жавоб ёзишга имкон яратиб жавоб йўллаганингиз учун ташаккур. Жавобини ухлаб қолмасангиз ярим тундан ошганда ёки эрталаб ўқийсиз!
Мен ҳам ишга шошяпман. Ҳозирча хайр.
Сизга ижодий баркамоллик тилаб қолувчи дўстингиз Тўлқин Эшбек.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

P.S. Ha, aytgancha, she'rlarimni o'qib chiqishingiz shart emas, chunki hamma she'rlarim ko'zingizga juda hunuk ko'rinsa kerak...

Илтимос, подадан олдин чанг чиқарманг. Ўқишимни истамасангиз нега эълон қилдингиз? Бу ёғи ўзимнинг шахсий ишим! (Узр, шу жойига кўзим тушиб қолиб, чидай олмасдан икки оғиз жавоб ёзиб кетяпман. Қолганини ишдан қайтганимда...)

[Tulqin Eshbekov]

Salom qadrli do`stim Ma’sudjon!

Bugun kun mobaynida xatingizni qayta-qayta o`qib, rosa miriqdim! Hayotimda yuz bergan ko`p qiziq voqealarni yodimga soldingiz. Xayolan Siz bilan gaplashdim. Hatto, qachongacha xayolan gaplashaman, yaxshisi, bir choyxonaga taklif etib yuzma-yuz suhbatlashsam-chi (ertaga yakshanba!) deb o`ylab ketayotsam, safarda ekaningizni bilgach, xijolat tortdim. Olislarda yurtni qo`msam yurgan do`stimiz ekansiz-ku! Shundoq inson bilan “adi-badi” qilib o`tiribmanmi, dedim o`zimga-o`zim.
Sizga yurakdan aytadigan gapim: safarlar muborak bo`lsin! Oy boribsiz, omon qayting! Choyxo`rlik ham, diltortar suhbatlar ham albatta bo`ladi!
Iloji bo`lsa, o`sha yurtning har xil gazetalaridan ikki-uchtasini olib kelsangiz (pulini beraman!) juda xursand bo`lardim. Jurnalistika fakultetida talabalarga saboq berishimizda asqotardi.
Ikkinchisi, Forumimizni shu lahzada butun dunyoda kuzatish mumkin ekanligini yana bir bora his etib, hayajonlandim! Qarang-a! O`zbekning jarangdor ovozi dunyo uzra jaranglayaptimi! Endi shunga yarasha ma’niliroq, ma’naviy yuksak darajada suhbatlar qurish lozimligini yana bir bora his etdim. Axir, o`zbek tilini biladiganlar dunyoda kam emas! Ular shu suhbatlarimizga qarab bizga baho berishadi!

Keling, endi kechagi xatingizga samimiy javoblarimni yo`llay qolay:

1. “Uzr, ishim ko`paygani uchun, va’da etilgan fikrlarimni bugun (va balki ertaga ham) bera olmadim” degan gapingizni yaxshi angladim. Olis yurtlarda shirin tashvishlaringiz ko`pligini tushunaman. Qolgan gaplarni qaytib kelganingizdan keyin bafurja gaplashsak ham bo`ladi. Hangomaga moderator singillarimizni, Lutfullo, Behzodjon va boshqa o`z munosabatini bildirgan do`stlarimizni ham taklif etarmiz!

2. “Lekin, Sizning mening fikrlarimga bergan javobingizni o`qib, (ayniqsa, olma-shaftoli haqida), so`z o`yini, ko`chma ma’no, degan narsalardan sal yiroqda ekaningizni xulosa qildim...” deya juda noto`g`ri xulosa qilgansiz. O`ttiz yildan oshibdiki, “so`z o`yini, ko`chma ma’no” degan tushunchalar ijodimda gulg`unchaga aylanib kelmoqda. O`sha javobimni qizishmasdan qayta o`qib ko`ring, so`z o`yiningiz va ko`chma ma’nodagi gaplaringizga yarasha aniq, muxtasar javob qaytarganman. Ijodiy mevam shaftolidek bilchillamasdan naqshinkor olmadek olamni hayratga solishini orzu qilishimni aytdim, shekilli. Rahmatli ulug` shoir ham so`z o`yini va o`xshatishni o`rniga qo`ya olmagan ekan-da...

3. “Yana bir achchiq gapim uchun uzr” deya aslida hech qanaqa achchiq gap aytganingiz yo`q. Bu borada o`zingiz oddiy fikrlarni tushunib etmayotganingiz pand bermoqda, xolos.

4. “Balki adashayotgandirman” degan fikringizga yuz foiz qo`shilaman va Sizdek do`stim adashishini istamay jonim halak bo`lmoqda. Yoshligingiz, hali hayotiy tajribangiz kamligi ko`rinib turibdi. Buni yana biroz ulg`ayganingizda teran anglab etasiz.
Bir kuni bitta do`stim 4 yashar o`g`ilchasi bilan mehmonga kelib qolishdi. Rosa chaqchaqlashdik! Haligi o`g`ilchasi tushmagur har zamonda suhbatimizga aralashib, menga nima deydi, deng: “Ha-a, ana endi o`zingizga keldingiz”, “ha-a, bu gapingizda jon bor”.
Axiyri unga shunday dedim: “biror marta meni o`zimdan ketib qolganimni ko`rganmiding, jiyan? Yoki, jonsiz gapimni eshitganmiding?”
Bu bolakay nima deyayotganini o`zi ham bilmaganini Siz tushunib turibsiz albatta. U 4 yoshiga xos xato qilgan bo`lsa, Sizning xatoingiz ham hozirgi yoshingizga yarasha bo`layotganini o`zingiz anglay olmayapsiz...
Sizning yoshingizda men ham Sizdan ko`proq xatolar qilganman, o`zimdan kattalardan shunga yarasha pand-nasihat eshitganman, goho Sizga o`xshab jizzakilik qilganman… Bularning hammasini jamlab aytganda – hayotiy tajriba deganlari shu tariqa to`planar ekan. Payti kelib, Sizdek mo`’tabar insonga ham o`sha davrning jizzaki yoshlaridan biri bexosdan tashlanib qolsa, mening shu gaplarimni eslarsiz! Va albatta, bosiqlik bilan mana shunday javoblar berarsiz! Oxirida, men ham edim Sizdek, Siz ham bo`ling mendek, deb qo`yarsiz!

5. “lekin men bog`dan kelsam, Siz tog`dan kelibsiz...” degan gapingiz ham haligi bolakayning “Ha-a, ana endi o`zingizga keldingiz” degan gapini yodimga solmoqda…

6. “Afsuski, hozir men ona yurtda emasman... Nasib qilsa, borganda, ko`rishib, yuzma-yuz o`tirib, asarlaringizdagi ko`rgan kamchiliklarni birma bir aytib beraman, xudo xohlasa (bu uchun, bir kunimni ayamayman)...” degan fikrlaringiz uchun tashakkur! Bunga nomamning kirish qismida muxtasar so`zimni aytdim.

7. “Ha, aytgancha, she’rlarimni o`qib chiqishingiz shart emas” degan gapingizdan biroz ranjidim. Unda nega e’lon qildingiz? OAVda e’lon qilingan asar yaxshimi-yomonmi xalqning ma’naviy mulki hisoblanadi! Undan ma’nan iste’mol qilishga haqliman. Nega mening iste’molchilik haquqlarimni poymol etasiz? (Hazil).

8. “chunki hamma she’rlarim ko`zingizga juda hunuk ko`rinsa kerak...” degan gapingiz ham haligi bolaning gaplariga o`xshab odamni ranjitadi. Mening ko`zimga nima qanaqa ko`rinishini qayoqdan bilasiz?

9. “Ularni o`zimga o`xshagan oddiy o`quvchilar uchun yozaman...” deydigan bo`lsangiz, ana o`shalarning o`zlariga taqdim etish, faqat o`zlarining pochtasiga jo`natish keragidi, degan fikrni paydo qilasiz... OAV hamma uchun birdek ma’naviy, mafkuraviy maydon-ku!

10. “Siz kabi adabiyotshunos olim ko`zi bilan o`qilsa, keyin she’riytdan ko`ngli qolib ketmasin, deb qo`rqaman...” deb qo`rqmang! Umrim bo`yi jamoatchi muxbirlar, havaskor yozuvchi-shoirlarning qo`lyozmalari ustida ishlab kelmoqdaman. Yaxshi she’rlarga gap yo`q, ularga faqat muvaffaqiyat tilab qolaveramiz, bizning vazifamiz: adabiy tahlil va tahrir qilish, qiyomiga etkazib yoritish, yosh qalamkashlarga yo`l ko`rsatishdan iborat. Shu kungacha birovning ko`nglini qoldirmagan odamning ko`nglini shunaqa beo`xshov gaplar bilan qoldirmang-da...
Darvoqe, hali “Beo`xshov gap” degan she’rni ham o`qiysiz!

11. “Ular bir dardli qalbning shivirlab o`z-o`ziga aytgan oddiygina gaplari xolos...” degan fikringiz mantiqqa to`g`ri kelarmikin? “o`z-o`ziga aytgan oddiygina gaplari” bo`lsa, nega OAVda chiqib ketdi? Mayli, ijozat bermasangiz ham o`qib ko`ray-chi, keyin bir gap bo`lar.

Sizga omonlik, ijodiy parvozlar tilab, do`stingiz To`lqin Eshbek.

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

Dinshunoslik ilohiy kalomlarni qalbingizga jo aylaydi. Boshqa fanlar orqali turli sohalarga oid ilmiy gaplarni o`rganasiz.

ARAZLAYDIGAN GAP
Arazlaydigan gapga,
Sodda odam arazlar.
Bilmas uning tagida,
Yotar qancha g`arazlar.

ARALASHADIGAN GAP
Biroz qo`rqqan joyimiz shuki,
Qo`limizga tegsin pattamiz.
Aralashadigan gap bo`lsa,
Aralashar hatto kattamiz.

[Oygul Rasulova]

Эҳ-ҳе, баҳслар жуда қизиб кетибди-ку. Ҳаммасини кўчириб олдим. Эътибор билан ўқиб чиқай-чи, кейин қўлимдан келганча фикримни билдираман.

[Oygul Rasulova]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бу шеърлар 1800 тадан зиёдроқ. Улар орасида Сиз айтгандек ҳали бадиий қиёмига етмаганлари ҳам борлигини ҳис этяпман ва вақти келиб, Сиздек азиз мухлисларимизнинг билурдек фикрларини ҳисобга олган ҳолда кўриб чиққач, китоб ҳолида нашр эттириш ниятидаман.

Ассалому алайкум азиз Форумдошлар!
Битта узримни айтсам, талабанинг ўқиш ва ишлари кўплигини яхши тушунасиз, хуллас, дарслардан ортиб форумга тез-тез киришга имкон етишмаяпти.
Форумга кирганда эса, шунча қизиқ гаплардан, пурмаъно баҳслардан, дурдона асарлардан бебаҳра қолаётганингга афсусланиб кетасан. Форумимиз аслида қизиқарли ахборотлар, ажойиб асарлар, суҳбатлар асносида катта маънавий база яратаётганини эътироф этса арзийди.
Бу гал менинг эътиборимни тортган мавзу – Тўлқин Эшбек домла билан Маъсуд Маҳсудовнинг баҳслари бўлди. Икки ижодкорнинг баҳсларидан ҳам талаба ёшлар ўзларига анчагина маънавий озиқ олиши шак-шубҳасиздир. (Уни ҳатто газеталарда ҳам ёритса бўларкан менимча…)
Мен бирор томонга ён босмоқчи эмасман. Айтишади-ку, катталарнинг гапига аралашма, деб! (Ҳазил).
Биз бўлғуси тилшунослар учун Тўлқин Эшбек домланинг шунча ўзбекона гапларни (1800 дан ортиқ фаол қўлланиладиган гаплар-а!) теран нигоҳ билан англаб ва маҳорат билан жамлагани ғоят қадрлидир.
Устоз бу дурдона гапларни тилшуносларга хос таҳлил қилиб, “Гап энциклопедияси” тарзида чиқарса ҳам бўларди. Домламизнинг шоирлиги устун келиб ҳар бир гапнинг моҳиятини шеърий сатрлар воситасида очиб беришга бел боғлагани ҳам ўзига хос янгилик. Буни ушбу тўпламнинг кириш қисмида айтилаётган гаплардан ҳам билса бўлади. Менимча, муаллиф ўқувчиларни зериктириб қўймаслик учун ўша кириш қисмини ҳам ҳар куни шеърлари тепасига бир-икки жумладан ҳавола этиб боряпти.
Бир пайтлар биз учун янгилик бўлган узундан-узун сериалларни баъзилар бирданига ҳазм қила олишмагани ёдимизда. “Қувноқ гаплар” туркумидан берилаётган шеърларга муносабатлар ҳам баъзида шунақа бўлиши мумкин.
Муаллиф бир ўринда таъкидлаганидек, охиригача сабр билан ўқиб борайлик-чи. Кейин умумий хулоса чиқариш қочмас.
Муаллиф яна бир ўринда баъзи шеърлари унчалик бадиий қиёмига етмаганини тан олади ва ўқувчиларнинг, мунаққидларнинг фикрларини инобатга олиб, қайта ишлашга тайёрлигини эътироф этади.
Шу ўринда мен ҳам бир мухлис сифатида фикримни баён этсам.

1. Мақташга арзигулик шеърлар:

АБАДИЙ ГАП

Баъзи гаплар аср оша,
Абадий гап бўларкан.
Айримлари айтилмасдан
Ичимизда ўларкан...

АВВАЛГИ ГАП

Аввалги гап қайтарилса,
Келар бироз ғашимиз.
Яна такрор айтаверса,
Оғриб қолар бошимиз.

Мана бу сатрларни ўқиганда одам енгил тортади. Чиндан ҳам “Абадий гап” ва “Аввалги гап”нинг моҳиятини завқ ила англайсиз.

2. Энди танқид қилишга лойиқ шеър:

АДАШИБ АЙТИЛГАН ГАП

Адашиб айтилган гап,
Адаштирар одамни.
Ҳатто қизни сўрасанг,
Кўрсатади “мадам”ни…

Бу худди “Жўқича” шеърга ўхшайди. Ваҳоланки, ўзаро суҳбатларда “Адашиб айтилган гап” ибораси чиндан ҳам кўп тилга олинади. Муаллиф унинг моҳиятини шеърий усулда очиб беришга жазм қилдими, марҳамат, шунга яраша изланиб, қизиқарли ва энг муҳими мазмунли шеър ёзса бўларди. Бу шеърнинг дастлабки икки қатори ёмонмас:

“Адашиб айтилган гап,
Адаштирар одамни” – деган сатрлар аксиоманинг ўзгинаси. Шеърий сатрларда у ўзини оқлаган!

Бироқ,
“Ҳатто қизни сўрасанг,
Кўрсатади “мадам”ни…” – деганда нимани тушуниш мумкин? Муаллиф адашган одамнинг ҳолини ифода этувчи бошқа фикрлар топганида мақсадга мувофиқ бўларди-да менимча.

Бошқа шеърларда ҳам чиндан баҳсталаб ўринлар кам эмас. Умид қиламизки, шунчалик катта адабий хазина яратишга жазм қилган шоир ва олимнинг ақли барча шеърларини бирдек қиёмига етказишга қолганда оқсамайди (“Ўткан кунлар”даги Юсуфбек ҳожининг гапларидан “сўз ўйини” ясаганимни муаллиф тўғри тушунади, деган умиддаман).

“Қувноқ гаплар” туркумидан парчалар бир нечта газеталарда ёритилиб, анча-мунча шов-шувга сабаб бўлганини биламиз. Масалан, “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасининг 2009 йил 27 март сонида “Бўлар-бўлмас гап”, “Йўқ гап”, “Пичинг гап”, “Сохта гап”, “Узунқулоқ гап”, “Уйдирма гап”, “Хотима гап” каби шеърлар кўпчиликнинг эътиборини тортган.

Унга шоир Абдуҳамид Пардаевнинг назираси ҳам роса қизиқ чиққан. Ўша жавоб ўрнидаги назира шеърни кўчириб эътиборингизга ҳавола этишни лозим топдим.


“ГАП”
Тўлқин ЭШБЕКка

Тўлқин Эшбек, “Гап”ингизда маъни бордай туюлди,
Назираси ёмғир каби беихтиёр қуюлди.

Қай бир зотлар “Гап”га сарфлаб эртаю кеч вақтини,
Ҳали-ҳануз бой беради тиллога тенг нақдини.

Баъзан ўзинг қўйгани жой тополмайсан пичингдан,
Ёлғиз Тангри ўзи билар не ўтганин ичингдан.

Мунофиқлар ҳар ваъдасин сохталиги билинар,
Фурсат етиб, тулки каби тумшуғидан илинар.

“Узун қулоқ гап”лардан-ку қочиб бўлар қай жойга,
Улар ҳатто етиб борган минг юлдуз, минг бир ойга.

Бетга урар, этга урар, басма-бас тепар кетга,
Қай бир гаплар чиқиб кетган бошвоқсиз интернетга.

Ҳали-ҳануз, во дариғки, уйдирма кўп, уйдирма,
“Уйдирма!” деб, Тўлқин Эшбек, қўй, юрагим куйдирма!

“Эртаю кеч тугамас гап, ким гапидан адашар”,
“Гап”дан чиқиб, “гап”га кирар ҳамон бор аҳли башар.

Ножўя гап айтсанг ногоҳ қараб қўйишар ола,
“Қолган гапни ўйлаб кўриш ўзингизга ҳавола”.

Қидирсангиз, ўзингиздай “Гап” деган шаҳардаман,
Қуруқ гапдан безорижон Абдулҳамид Пардаман!

Хуллас, иним, мен ҳам сиздай бездим гап ноҳақидан,
Босилсин деб бу назира кечдим қалам ҳақидан.

Абдуҳамид ПАРДАЕВ,
“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси, 2009 йил 24 апрель.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Oygul Rasulova

Ассалому алайкум азиз Форумдошлар!
Битта узримни айтсам, талабанинг ўқиш ва ишлари кўплигини яхши тушунасиз, хуллас, дарслардан ортиб форумга тез-тез киришга имкон етишмаяпти.
Форумга кирганда эса, шунча қизиқ гаплардан, пурмаъно баҳслардан, дурдона асарлардан бебаҳра қолаётганингга афсусланиб кетасан. Форумимиз аслида қизиқарли ахборотлар, ажойиб асарлар, суҳбатлар асносида катта маънавий база яратаётганини эътироф этса арзийди.
Бу гал менинг эътиборимни тортган мавзу – Тўлқин Эшбек домла билан Маъсуд Маҳсудовнинг баҳслари бўлди. Икки ижодкорнинг баҳсларидан ҳам талаба ёшлар ўзларига анчагина маънавий озиқ олиши шак-шубҳасиздир. (Уни ҳатто газеталарда ҳам ёритса бўларкан менимча…)
Мен бирор томонга ён босмоқчи эмасман. Айтишади-ку, катталарнинг гапига аралашма, деб! (Ҳазил).
Биз бўлғуси тилшунослар учун Тўлқин Эшбек домланинг шунча ўзбекона гапларни (1800 дан ортиқ фаол қўлланиладиган гаплар-а!) теран нигоҳ билан англаб ва маҳорат билан жамлагани ғоят қадрлидир.
Устоз бу дурдона гапларни тилшуносларга хос таҳлил қилиб, “Гап энциклопедияси” тарзида чиқарса ҳам бўларди. Домламизнинг шоирлиги устун келиб ҳар бир гапнинг моҳиятини шеърий сатрлар воситасида очиб беришга бел боғлагани ҳам ўзига хос янгилик. Буни ушбу тўпламнинг кириш қисмида айтилаётган гаплардан ҳам билса бўлади. Менимча, муаллиф ўқувчиларни зериктириб қўймаслик учун ўша кириш қисмини ҳам ҳар куни шеърлари тепасига бир-икки жумладан ҳавола этиб боряпти.
Бир пайтлар биз учун янгилик бўлган узундан-узун сериалларни баъзилар бирданига ҳазм қила олишмагани ёдимизда. “Қувноқ гаплар” туркумидан берилаётган шеърларга муносабатлар ҳам баъзида шунақа бўлиши мумкин.
Муаллиф бир ўринда таъкидлаганидек, охиригача сабр билан ўқиб борайлик-чи. Кейин умумий хулоса чиқариш қочмас.
Муаллиф яна бир ўринда баъзи шеърлари унчалик бадиий қиёмига етмаганини тан олади ва ўқувчиларнинг, мунаққидларнинг фикрларини инобатга олиб, қайта ишлашга тайёрлигини эътироф этади.
Шу ўринда мен ҳам бир мухлис сифатида фикримни баён этсам.

1. Мақташга арзигулик шеърлар:

АБАДИЙ ГАП

Баъзи гаплар аср оша,
Абадий гап бўларкан.
Айримлари айтилмасдан
Ичимизда ўларкан...

АВВАЛГИ ГАП

Аввалги гап қайтарилса,
Келар бироз ғашимиз.
Яна такрор айтаверса,
Оғриб қолар бошимиз.

Мана бу сатрларни ўқиганда одам енгил тортади. Чиндан ҳам “Абадий гап” ва “Аввалги гап”нинг моҳиятини завқ ила англайсиз.

2. Энди танқид қилишга лойиқ шеър:

АДАШИБ АЙТИЛГАН ГАП

Адашиб айтилган гап,
Адаштирар одамни.
Ҳатто қизни сўрасанг,
Кўрсатади “мадам”ни…

Бу худди “Жўқича” шеърга ўхшайди. Ваҳоланки, ўзаро суҳбатларда “Адашиб айтилган гап” ибораси чиндан ҳам кўп тилга олинади. Муаллиф унинг моҳиятини шеърий усулда очиб беришга жазм қилдими, марҳамат, шунга яраша изланиб, қизиқарли ва энг муҳими мазмунли шеър ёзса бўларди. Бу шеърнинг дастлабки икки қатори ёмонмас:

“Адашиб айтилган гап,
Адаштирар одамни” – деган сатрлар аксиоманинг ўзгинаси. Шеърий сатрларда у ўзини оқлаган!

Бироқ,
“Ҳатто қизни сўрасанг,
Кўрсатади “мадам”ни…” – деганда нимани тушуниш мумкин? Муаллиф адашган одамнинг ҳолини ифода этувчи бошқа фикрлар топганида мақсадга мувофиқ бўларди-да менимча.

Бошқа шеърларда ҳам чиндан баҳсталаб ўринлар кам эмас. Умид қиламизки, шунчалик катта адабий хазина яратишга жазм қилган шоир ва олимнинг ақли барча шеърларини бирдек қиёмига етказишга қолганда оқсамайди (“Ўткан кунлар”даги Юсуфбек ҳожининг гапларидан “сўз ўйини” ясаганимни муаллиф тўғри тушунади, деган умиддаман).

“Қувноқ гаплар” туркумидан парчалар бир нечта газеталарда ёритилиб, анча-мунча шов-шувга сабаб бўлганини биламиз. Масалан, “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасининг 2009 йил 27 март сонида “Бўлар-бўлмас гап”, “Йўқ гап”, “Пичинг гап”, “Сохта гап”, “Узунқулоқ гап”, “Уйдирма гап”, “Хотима гап” каби шеърлар кўпчиликнинг эътиборини тортган.

Унга шоир Абдуҳамид Пардаевнинг назираси ҳам роса қизиқ чиққан. Ўша жавоб ўрнидаги назира шеърни кўчириб эътиборингизга ҳавола этишни лозим топдим.


“ГАП”
Тўлқин ЭШБЕКка

Тўлқин Эшбек, “Гап”ингизда маъни бордай туюлди,
Назираси ёмғир каби беихтиёр қуюлди.

Қай бир зотлар “Гап”га сарфлаб эртаю кеч вақтини,
Ҳали-ҳануз бой беради тиллога тенг нақдини.

Баъзан ўзинг қўйгани жой тополмайсан пичингдан,
Ёлғиз Тангри ўзи билар не ўтганин ичингдан.

Мунофиқлар ҳар ваъдасин сохталиги билинар,
Фурсат етиб, тулки каби тумшуғидан илинар.

“Узун қулоқ гап”лардан-ку қочиб бўлар қай жойга,
Улар ҳатто етиб борган минг юлдуз, минг бир ойга.

Бетга урар, этга урар, басма-бас тепар кетга,
Қай бир гаплар чиқиб кетган бошвоқсиз интернетга.

Ҳали-ҳануз, во дариғки, уйдирма кўп, уйдирма,
“Уйдирма!” деб, Тўлқин Эшбек, қўй, юрагим куйдирма!

“Эртаю кеч тугамас гап, ким гапидан адашар”,
“Гап”дан чиқиб, “гап”га кирар ҳамон бор аҳли башар.

Ножўя гап айтсанг ногоҳ қараб қўйишар ола,
“Қолган гапни ўйлаб кўриш ўзингизга ҳавола”.

Қидирсангиз, ўзингиздай “Гап” деган шаҳардаман,
Қуруқ гапдан безорижон Абдулҳамид Пардаман!

Хуллас, иним, мен ҳам сиздай бездим гап ноҳақидан,
Босилсин деб бу назира кечдим қалам ҳақидан.

Абдуҳамид ПАРДАЕВ,
“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси, 2009 йил 24 апрель.

Раҳмат Ойгул! Сиздан бунақа жавоблар кутмагандим. Ўзи ўзбек филологияси факультетида жуда кам дарс берсам-да адабий баҳс-мунозараларда унча-мунча одам олдиларингизга туша олмаслигини яхши биламан.
Ижобий фикрларингиз янада масъулият юклайди. Танқидий фикрларингиз ҳам ўринли. Ҳаммасини эътибор билан ўрганиб чиқаман.
Яна теша тегмаган танқидий фикрларингизни кутиб қоламан.

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

Atoqli adibimiz Pirimqul Qodirovning “Til va el” ilmiy badiasida qayd etilganidek, “Har qanday tarixiy haqiqat til vositasida, esda qoladigan yorqin so`zlar, obrazlar yordamida avloddan-avlodga etkazib berilmasa unut bo`lib ketadi”.

ARALASh-QURALASh GAP
U aralash-quralash gapni,
O`rab tashlab aytadi battol.
Aytganiga ishonmasak-da,
Hayrat ichra qoldik hayron, lol.

ARIMAGAN GAP
To`s-to`polon bo`lgan uyidan,
Arimagan gaplar ko`p ekan.
Erini-ku xudo uribdi,
Xotiniga nima jin tekkan?